Yeni AYM Bireysel Başvuru Formu
Anayasa Mahkemesi Nedir?
Anayasa Mahkemesi (AYM); kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasa’ya şekil ve esas bakımından uygunluğunu denetlemek ve bireysel başvuruları karara bağlamakla görevli yüksek yargı organıdır.
Kişinin Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapabilmesi için bir hak veya özgürlüğünün Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda veya Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve AİHS Ek Protokollerinde koruma altına alınmış olması gereklidir. Örnek vermek gerekirse eğitim ve öğretim hakkı bu anlamda koruma altına alınmış olduğundan eğitim ve öğretim hakkı ihlal edilen kişi Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunabilmektedir.
AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ PROTOKOL 1
Madde 2: Eğitim hakkı
Hiç kimse eğitim hakkından yoksun bırakılamaz. Devlet, eğitim ve öğretim alanında yükleneceği görevlerin yerine getirilmesinde, ana ve babanın bu eğitim ve öğretimin kendi dini ve felsefi inançlarına göre yapılmasını sağlama haklarına saygı gösterir.
TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI (1982)
Eğitim Ve Öğrenim Hakkı Ve Ödevi
MADDE 42 – Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz. Öğrenim hakkının kapsamı kanunla tespit edilir ve düzenlenir. Eğitim ve öğretim, Atatürk ilkeleri ve inkılâpları doğrultusunda, çağdaş bilim ve eğitim esaslarına göre, Devletin gözetim ve denetimi altında yapılır. Bu esaslara aykırı eğitim ve öğretim yerleri açılamaz.
Eğitim ve öğretim hürriyeti, Anayasaya sadakat borcunu ortadan kaldırmaz. İlköğretim kız ve erkek bütün vatandaşlar için zorunludur ve Devlet okullarında parasızdır. Özel ilk ve orta dereceli okulların bağlı olduğu esaslar, Devlet okulları ile erişilmek istenen seviyeye uygun olarak, kanunla düzenlenir.(Ek fıkra: 5735 – 9.2.2008 / m.2)
İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türkiye Cumhuriyeti Anayasası tarafından ikili bir şekilde yargısal koruma altına alınan, bireysel başvuruya konu edilebilecek durumlar şunlardır:
Yaşam Hakkının İhlali
İşkence Yasağının İhlali
Kölelik ve Zorla Çalıştırma Yasağının İhlali
Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkının İhlali
Adil Yargılanma Hakkının İhlali
Suç ve Cezaların Kanuniliği İlkesinin İhlali
Özel Yaşam, Aile Yaşamı, Konut ve Haberleşme Hakkının İhlali
Düşünce ve İfade Özgürlüğü Hakkının İhlali
Din ve Vicdan Özgürlüğünün İhlali
Örgütlenme ve toplanma hakkının ihlali
Mülkiyet hakkının ihlali
Eğitim ve Öğrenim hakkının ihlali
Serbest seçim hakkının ihlali
Temel hak ve Hürriyetlerin korunmasının ihlali
Eşitlik ilkesi ve ayrımcılık yasağının ihlali
Anayasa’da, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde ve Türkiye’nin taraf olduğu AİHS Ek Protokollerinde koruma altına alınan hakları ihlal edilen herkes Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapabilme hakkına sahiptir. Kamu tüzel kişileri Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapamazlar. Özel hukuk tüzel kişileri ise sadece tüzel kişiliklerine ait haklarının ihlal edilmesi durumunda bireysel başvuru yapabilir.
Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapılabilmesinin tek şartı ihlal edilen hak veya özgürlüğün Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında veya Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve AİHS Ek Protokollerinde koruma altına alınmış olması değildir. Bu hakları ihlal edilen kişiler aynı zamanda Türkiye’deki idari ve yargısal yolların tamamını tükettikten sonra Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunabilirler. Yargısal yolların tüketilmesi olağan kanun yollarının (itiraz, istinaf ve temyiz) tüketilmesi anlamına gelir. Kesinleşmiş mahkeme kararlarının tefhimi veya tebliği tarihinden itibaren olağan kanun yolları tüketilmiş sayılır ve kişi bireysel başvuru yapabilir hale gelir. Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru süresi, son olağan kanun yolunun tüketilmesinden itibaren otuz gündür. Bu süre içerisinde bireysel başvuru formu Anayasa Mahkemesine iletilir.
Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapabilmek için, Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Formunun doldurulması gereklidir. Bireysel başvuru, 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ve Anayasa Mahkemesi İçtüzüğünde belirtilen şartlara uygun biçimde ve bireysel başvuru formu kullanılarak resmî dilde yapılır.
Başvuru formunda aşağıdaki hususlar yer alır:
a) Başvurucunun T.C. kimlik numarası, adı, soyadı, anne adı, baba adı, doğum tarihi, cinsiyeti, uyruğu, mesleği ve adresi, varsa telefon numaraları ve elektronik posta adresi.
b) Başvurucunun tüzel kişi olması hâlinde; Merkezi Sicil Kayıt Sistemi (MERSİS) numarası, unvanı, adresi ve tüzel kişiliği temsile yetkili kişinin adı, soyadı ve T.C. kimlik numarası, MERSİS numarasının bulunmaması hâlinde tüzel kişinin vergi numarası veya kayıtlı olduğu sicil ve numarası ile varsa telefon numaraları ve kayıtlı elektronik posta
adresi.
c) Başvurunun;
1) Avukat vasıtasıyla yapılması hâlinde; avukatın adı, soyadı, kayıtlı olduğu baro ve sicil numarası, yazışma adresi, varsa telefon numaraları ve elektronik posta adresi.
2) Avukat olmayan kanuni temsilci vasıtasıyla yapılması hâlinde; kanuni temsilcinin T.C. kimlik numarası, adı, soyadı, anne adı, baba adı, doğum tarihi, uyruğu, yazışma adresi, varsa telefon numaraları ve elektronik posta adresi.
ç) Kamu gücünün ihlale neden olduğu iddia edilen işlem, eylem ya da ihmaline dair olayların tarih sırasına göre özeti.
d) Bireysel başvuru kapsamındaki güncel ve kişisel haklardan hangisinin hangi nedenle ihlal edildiği ve buna ilişkin gerekçeler ve delillere ait özlü açıklamalar.
e) İhlal edildiği iddia edilen temel haklar ve bunlara ilişkin açıklamaların birbirleriyle ilişkilendirilerek ayrı ayrı yapılması.
f) Başvuru yollarının tüketilmesine ilişkin aşamaların tarih sırasına göre yazılması.
g) Başvuru yollarının tüketildiği veya başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarih.
ğ) Başvuru mazeret nedeniyle süresi içinde yapılamamışsa buna dair açıklamalar.
h) Başvurucunun talepleri.
ı) Başvurucunun Mahkeme önünde devam eden bir başka başvurusu varsa numarası.
i) Varsa kamuya açık belgelerde kimliğinin gizli tutulması talebi ve bunun gerekçeleri.
j) Kısa mesaj (SMS) veya elektronik posta yoluyla bilgilendirme yapılmasını isteyip istemediği.
k) Başvurucunun veya avukatının ya da kanuni temsilcisinin imzası.
l) Varsa İçtüzük‘ün 73. maddesi kapsamında maddi ve manevi bütünlüğüne yönelik tedbir talebi ve bunun gerekçeleri.
Başvuru formuna aşağıdaki belgelerin ya da onaylı örneklerinin eklenmesi zorunludur:
a) Kanuni temsilci veya avukat vasıtasıyla takip edilen başvurularda başvurucuyu temsile yetkili olduğuna dair mevzuata uygun belge.
b) Harcın ödendiğine dair belge.
c) Başvuru bizzat yapılmış ise başvurucunun kimliğini tespite yarar resmî belgenin onaylı örneği.
ç) Tüzel kişi adına kanuni temsilcinin başvurması hâlinde, başvuru tarihi itibarıyla temsile yetkili olunduğunu gösteren resmî belgenin onaylı örneği.
d) Nihai karar ya da işlemi öğrenme tarihini gösteren belge.
e) Başvuruda ileri sürülen hak ihlali iddialarını temellendirecek belgelerin onaylı örnekleri.
f) Tazminat talebi varsa uğranılan zarar ve buna ilişkin belgeler.
g) Olağan ve olağanüstü kanun yolu başvuru dilekçelerinin onaylı örnekleri.
ğ) Başvuru süresinde yapılamamışsa varsa mazereti ispatlayan belgeler.
h) Adli yardım talebi varsa başvurucunun yargılama giderlerini karşılayabilecek durumda olmadığını gösteren mali durumuna ilişkin belgeler ile mevzuatta adli yardım talebinde bulunabilmek için öngörülen diğer belgeler.
Bireysel başvurular harca tabidir. Başvuru harcının ödenememesi halinde başvurucunun adli yardım talebini başvuru formunda açıkça dile getirmesi gereklidir. Başvurucu ayrıca yargılama giderlerini karşılayabilecek durumda olmadığını gösteren mali durumuna ilişkin belgeler ile mevzuatta adli yardım talebinde bulunabilmek için öngörülen diğer belgeleri başvuru formuna eklemelidir. Adli yardım talebinin kabul edilebilmesi için başvurucunun kendisinin ve ailesinin geçimini önemli ölçüde zor duruma düşürmeksizin yargılama giderlerini kısmen veya tamamen ödeme gücünden yoksun olması ve aynı zamanda adli yardım talebinin açıkça dayanaktan yoksun olmaması gerekmektedir.
Bireysel başvurular geliş sırasına göre incelenerek karara bağlanır. Ancak Anayasa Mahkemesi, başvuruların konuları itibarıyla önemini ve aciliyetini göz önünde bulundurarak tespit ettiği kriterler çerçevesinde farklı bir inceleme sıralaması belirleyebilir.