TÜRK VATANDAŞLIĞI NEDİR?
Vatandaşlık, bir kişinin belirli bir devlete olan aidiyetidir. Belirli bir devletle kişi arasındaki karşılıklı hak, görev ve yükümlülükleri belirleyen hukuki ilişki de vatandaşlık hukuku olarak adlandırılabilir. Her devlet egemenlik uzantısının bir biçimi olarak kimlere vatandaşlık vereceğini ve kimleri vatandaşlıktan çıkarabileceğini belirleme özgürlüğüne sahiptir. Ancak bu özgürlük mutlak olmayıp sınırları milletlerarası sözleşmeler ve milletlerarası hukuk ile belirlenir.
TÜRK VATANDAŞLIĞI NASIL KAZANILIR?
Türk vatandaşlık hukuku Anayasa madde 66 hükmü ve 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununda düzenlenmiştir. Anayasa madde 66’da temel esaslara yer verilirken vatandaşlığın kazanımı ve kaybı kanunla daha detaylı bir şekilde ele alınmıştır.
- Türk Vatandaşlığının Doğum Yoluyla Kazanımı
Bu kazanım Türk Vatandaşlığı Kanunu madde 6’ya göre soy bağı ve doğum yeri esasına göre kazanım olarak iki şekilde düzenlenmiştir.
1.1) Türk Vatandaşlığının Soy bağı Esasına Göre Kazanımı
Türk Vatandaşlığı Kanunu madde 7 uyarınca “Türkiye içinde veya dışında Türk vatandaşı ana veya babadan evlilik birliği içinde doğan çocuk Türk vatandaşıdır. (2) Türk vatandaşı ana ve yabancı babadan evlilik birliği dışında doğan çocuk Türk vatandaşıdır. (3) Türk vatandaşı baba ve yabancı anadan evlilik birliği dışında doğan çocuk ise soy bağı kurulmasını sağlayan usul ve esasların yerine getirilmesi halinde Türk vatandaşlığını kazanır.” denilmek suretiyle anne ve babanın Türk olması halinde çocuğun evlilik birliği içerisinde doğup doğmadığına bakılmaksızın Türk vatandaşı olacağı düzenlenmiştir. Babanın Türk vatandaşı olup annenin yabancı vatandaş olması halinde ise çocuğun Türk vatandaşlığını kazanması belirli şartlara tabi olacaktır.
1.2) Türk Vatandaşlığının Doğum Yeri Esasına Göre Kazanımı
Türk Vatandaşlığı Kanunu madde 8 uyarınca “Türkiye’de doğan ve yabancı ana ve babasından dolayı doğumla herhangi bir ülkenin vatandaşlığını kazanamayan çocuk, doğumdan itibaren Türk vatandaşıdır. (2) Türkiye’de bulunmuş çocuk aksi sabit olmadıkça Türkiye’de doğmuş sayılır.” düzenlemesiyle çocuğun vatansız kalmasını önlemek amaçlanmıştır.
2)Türk Vatandaşlığının Sonradan Kazanımı
Bu kazanım doğum yoluyla kazanımdan farklı olarak kendiliğinden meydana gelmez. Öncelikle kişinin irade beyanı gerekliyken yetkili makam kararıyla kazanılan vatandaşlıkta ise yetkili makamın izni gerekir. Sonradan kazanım seçme hakkının kullanılması yoluyla kazanma olarak Kanun’un 21-22. maddeleri arasında düzenlenirken, yetkili makam kararıyla kazanma ise 10-20. maddelerinde düzenlenmiştir.
2.1) Türk Vatandaşlığının Yetkili Makam Kararıyla Kazanımı
Türk Vatandaşlığı Kanunu madde 10 uyarınca ”Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen bir yabancı, bu Kanunda belirtilen şartları taşıması halinde yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığını kazanabilir.”
Yetkili makam kararıyla kazanım; genel yolla kazanım (m. 11)
İstisnai yolla kazanım (m. 12)
İkamet şartı aranmaksızın yeniden kazanım (m. 13)
İkamet şartına bağlı olarak yeniden kazanım (m. 14)
Evlenme yoluyla kazanım (m. 16) ve evlat edinilme yoluyla kazanım (m. 17)
olarak altı farklı şekilde söz konusudur.
2.2) Türk Vatandaşlığının Seçme Yoluyla Kazanımı
TVK madde 21 uyarınca “27. madde uyarınca ana veya babalarına bağlı olarak Türk vatandaşlığını kaybeden çocuklar ergin olmalarından itibaren üç yıl içinde seçme hakkını kullanmak suretiyle Türk vatandaşlığını kazanabilirler.” denilerek Türk vatandaşlığını kaybeden çocuklara seçme hakkını kullanmak suretiyle Türk vatandaşlığı kazanabilme imkanı tanınmıştır.