Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanım, imal ve ticareti suçları Türk Ceza Kanunu’nun ‘’Kamu Sağlığına Karşı Suçlar’’ bölümünde düzenlenmektedir.
Uyuşturucu maddenin ne olduğuna ilişkin Türk Ceza Kanunu’nda net bir tanım ve sınırlama bulunmamaktadır. Bu nedenle uyuşturucu maddenin kapsamı konusunda genişletici yorum yapılabilmektedir.
Uyuşturucu Madde Kullanma veya Bulundurma Suçu:
TCK m. 191 uyarınca, kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alan, kabul eden veya bulunduran ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanan kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Uyuşturucu madde kullanma fiili ağız, burun ve damar yoluyla gerçekleşebilir. Benzer şekilde uyuşturucu maddeyi satın almak ve bulundurmak da ilgili suç kapsamına girmektedir.
Uyuşturucu madde kullanma veya bulundurma suçu şikayete tabi olmamakla birlikte yargılama hususunda görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemesidir. Dava zamanaşımı ise 8 yıldır.
Uyuşturucu madde kullanma veya bulundurma suçu bakımından adli para cezasına çevrilmesi mümkün olmamakla birlikte hükmün açıklanmasının geri bırakılması ve erteleme kararı verilebilir.
Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesine Kararı:
Uyuşturucu madde kullanma veya bulundurma suçundan dolayı başlatılan soruşturmada şüpheli hakkında Ceza Muhakemesi Kanununun 171’inci maddesindeki şartlar aranmaksızın, beş yıl süreyle kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilir. Cumhuriyet savcısı, bu durumda şüpheliyi, erteleme süresi zarfında kendisine yüklenen yükümlülüklere uygun davranmadığı veya yasakları ihlal ettiği takdirde kendisi bakımından ortaya çıkabilecek sonuçlar konusunda uyarır.
Erteleme süresi zarfında şüpheli hakkında asgari bir yıl süreyle denetimli serbestlik tedbiri uygulanır. Bu süre Cumhuriyet savcısının kararı ile üçer aylık sürelerle en fazla bir yıl daha uzatılabilir. Hakkında denetimli serbestlik tedbiri verilen kişi, gerek görülmesi hâlinde denetimli serbestlik süresi içinde tedaviye tabi tutulabilir.
Kişinin, erteleme süresi zarfında;
- Kendisine yüklenen yükümlülüklere veya uygulanan tedavinin gereklerine uygun davranmamakta ısrar etmesi,
- Tekrar kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alması, kabul etmesi veya bulundurması,
- Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanması, halinde, hakkında kamu davası açılır.
Nitelikli Hal
Uyuşturucu madde kullanma veya bulundurma suçunun okul, yurt, hastane, kışla veya ibadethane gibi tedavi, eğitim, askerî ve sosyal amaçla toplu bulunulan bina ve tesisler ile bunların varsa çevre duvarı, tel örgü veya benzeri engel veya işaretlerle belirlenen sınırlarına iki yüz metreden yakın mesafe içindeki umumi veya umuma açık yerlerde işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında artırılmaktadır.
Etkin Pişmanlık
Uyuşturucu madde kullanma veya bulundurma suçunun faili aşağıdaki hallerde etkin pişmanlıktan yararlanabilecektir:
Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alan, kabul eden veya bulunduran kişi, resmi makamlar tarafından haber alınmadan önce, bu maddeyi kimden, nerede ve ne zaman temin ettiğini merciine haber vererek suçluların yakalanmalarını veya uyuşturucu veya uyarıcı maddenin ele geçirilmesini kolaylaştırırsa, hakkında cezaya hükmolunmayacaktır.
Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanan kişi, hakkında kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmaktan dolayı soruşturma başlatılmadan önce resmi makamlara veya sağlık kuruluşlarına başvurarak tedavi ettirilmesini isterse cezaya hükmolunmayacaktır.
Haber alındıktan sonra gönüllü olarak suçun meydana çıkmasına ve fail veya diğer suç ortaklarının yakalanmasına hizmet ve yardım eden kişi hakkında verilecek ceza, yardımın niteliğine göre dörtte birden yarısına kadarı indirilecektir.
Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde İmal ve Ticareti Suçları:
TCK m. 188 uyarınca, uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak imal, ithal veya ihraç eden kişi; yirmi yıldan otuz yıla kadar hapis ve ikibin günden yirmibin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılacaktır.
Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak ülke içinde satan, satışa arz eden, başkalarına veren, sevk eden, nakleden, depolayan, satın alan, kabul eden, bulunduran kişi; on yıldan az olmamak üzere hapis ve bin günden yirmibin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacaktır.
Buna göre suç; imal, ithalat, ihracat, satış, nakil, sevk, depolama vb. çeşitli fiiller sonucu meydana gelebilmektedir.
Uyuşturucu maddeyi birlikte kullanma durumunda, kullanılan maddenin miktarı da gözetilerek uyuşturucu madde ticareti değil kullanma suçu oluşacaktır.
Nitelikli Hal:
Uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin eroin, kokain, morfin, sentetik kannabinoid ve türevleri veya bazmorfin olması veya fiillerin; okul, yurt, hastane, kışla veya ibadethane gibi tedavi, eğitim, askerî ve sosyal amaçla toplu bulunulan bina ve tesisler ile bunların varsa çevre duvarı, tel örgü veya benzeri engel veya işaretlerle belirlenen sınırlarına iki yüz metreden yakın mesafe içindeki umumi veya umuma açık yerlerde işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında artırılacaktır.
Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçlarının üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında, suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde, verilecek ceza bir kat artırılır.
Etkin Pişmanlık:
Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçlarına iştirak etmiş olan kişi, resmi makamlar tarafından haber alınmadan önce diğer suç ortaklarını ve uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin saklandığı veya imal edildiği yerleri merciine haber verirse verilen bilginin suç̧ ortaklarının yakalanmasını veya uyuşturucu veya uyarıcı maddenin ele geçirilmesini sağlaması halinde hakkında cezaya hükmolunmaz.
Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçundan haber alındıktan sonra gönüllü olarak suçun meydana çıkmasına ve fail veya diğer suç ortaklarının yakalanmasına hizmet ve yardım eden kişi hakkında verilecek ceza, yardımın niteliğine göre dörtte birden yarısına kadarı indirilir.
Uyuşturucu Madde Kullanımı ve Uyuşturucu Madde Ticareti Suçlarının Farkı:
Miktar: İlgili maddenin kişisel kullanım miktarının üzerinde olduğu durumlarda uyuşturucu madde ticareti suçundan bahsedilir. Hakim ve Savcılar Kurulu’nun görüşüne göre kişisel ihtiyaç olarak nitelendirilebilecek yıllık kullanımlar; esrarda 600-700 gram, eroin ve kokainde 20 gram, sentetik haplarda ise 50 adet civarındadır. Bu miktarların üzerinde uyuşturucu ele geçirildiğinde uyuşturucu madde ticareti suçu oluşmaktadır. Aynı zamanda birden fazla uyuşturucu madde ele geçirildiğinde de uyuşturucu madde ticareti suçu oluşabilecektir. Yargıtay tarafından verilen bir kararda da bireylerin her sefer 1 – 1.5 gram olmak üzere günde 3 kez esrar tüketebildiklerini ve buna göre aylık kullanım miktarını yanında taşıyabilecekleri ifade edilmiştir.
Ancak her fail ve her dosyanın kendine özgü şartlarla değerlendirileceği unutulmamalıdır.
Failin Davranışları: Failin uyuşturucu madde ticareti yaptığına dair somut bir bulgu olmadıkça şüpheden sanık yararlanır ilkesi gereği kullanım amacı ile hareket ettiği kabul edilecektir. Eğer failin başkalarına uyuşturucu maddeyi satma veya verme gibi bir amacı olduğuna dair bulgu yoksa kullanım amaçlı bulundurduğu kabul edilecektir. Burada teknik ya da fiziki takip, tanık beyanı, iletişimin tespiti v.b. gibi deliller rol oynamaktadır.
Uyuşturucu Maddeyi Bulundurma Şekli: Uyuşturucu maddenin birden fazla ve eşit miktarda paketlenmiş olması Yargıtay görüşüne göre uyuşturucu madde ticareti suçunu oluşturmaktadır. Aynı zamanda uyuşturucu maddenin depo gibi yerlerde bulundurulması halinde de uyuşturucu madde suçundan bahsedilebilmektedir.