İKAMET (OTURUM) İZNİ
6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu m. 3 uyarınca Türkiye’de kalmak üzere yabancılara verilen izin belgesine ‘’ikamet (oturum) izni’’ adı verilmektedir. Türkiye’de vizenin veya vize muafiyetinin tanıdığı süreden ya da doksan günden fazla kalacak yabancıların ikamet izni almaları zorunludur. İkamet izni, altı ay içinde kullanılmaya başlanmadığında geçerliliğini kaybeder. 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu uyarınca verilen çalışma izni veya çalışma izni muafiyetinin de ikamet izni yerine geçtiğinin ayrıca belirtilmesi gereklidir.
İkamet izni başvurusu, yabancının vatandaşı olduğu veya yasal olarak bulunduğu ülkedeki konsolosluklardan veya e-ikamet aracılığı ile yapılır. İkamet izni için başvuracak yabancılarda, talep ettikleri ikamet izni süresinden altmış gün daha uzun süreli pasaport ya da pasaport yerine geçen belgeye sahip olmaları şartı aranır. Konsolosluklar, ikamet izni başvurularını görüşleriyle birlikte Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’ne iletir. Genel Müdürlük, gerekli gördüğünde ilgili kurumların görüşlerini de alarak başvuruları sonuçlandırdıktan sonra, ikamet izninin düzenlenmesi ya da başvurunun reddedilmesi için konsolosluğa bilgi verir.
E-ikamet üzerinden yapılan başvurularda ise öncelikle online sistem üzerinden ön başvuru yapılarak Göç İdaresi Müdürlüğünden randevu alınmaktadır.
Yapılan başvurular en geç doksan gün içerisinde sonuçlandırılmaktadır.
İkamet iznini uzatmak için ise izin süresinin dolmasına altmış gün kalmasından itibaren valiliklere başvuru yapılabilir. Yabancılar, uzatma başvuruları hakkında karar verilinceye dek Türkiye’de kalabilir.
İkamet izni talebinin reddi iznin uzatılmaması veya iptali, başvurana veya yasal temsilcisine ya da avukatına tebliğ edilir. Tebligatta yabancının karara karşı itiraz haklarını nasıl kullanabileceği ve diğer yasal hak ve yükümlülükleri de açıklanır. Tebliğden sonraki 60 gün içerisinde İdare Mahkemesi’ne başvurularak idari işlemin iptali davası açılması mümkündür.
İkamet İzni Çeşitleri
Kısa Dönem İkamet İzni: Kısa dönem ikamet izni, aşağıdaki hallerde en fazla birer yıllık olmak üzere verilmektedir:
- Bilimsel araştırma amacıyla gelecekler
- Türkiye’de taşınmaz malı bulunanlar
- Ticari bağlantı veya iş kuracaklar
- Hizmet içi eğitim programlarına katılacaklar
- Türkiye Cumhuriyeti’nin taraf olduğu anlaşmalar ya da öğrenci değişim programları çerçevesinde eğitim veya benzeri amaçlarla gelecekler
- Turizm amaçlı kalacaklar
- Kamu sağlığına tehdit olarak nitelendirilen hastalıklardan birini taşımamak kaydıyla tedavi görecekler
- Adli veya idari makamların talep veya kararına bağlı olarak Türkiye’de kalması gerekenler
- Aile ikamet izninden kısa dönem ikamet iznine geçenler
- Türkçe öğrenme kurslarına katılacaklar
- Kamu kurumları aracılığıyla Türkiye’de eğitim, araştırma, staj ve kurslara katılacaklar
- Türkiye’de yükseköğrenimini tamamlayanlardan mezuniyet tarihinden itibaren altı ay içinde müracaat edenler
Kısa Dönem İkamet İzninde İstenen Belgeler
- İkamet İzni Başvuru Formu
- Pasaport veya pasaport yerine geçen belgenin fotokopisi
- Dört (4) adet biometrik fotoğraf
- Kalınacak sürede yeterli ve düzenli maddi imkana sahip olunduğuna dair beyan
- İkamet harcı ve kart bedelinin ödendiğini gösterir belgeler/makbuzlar
- Geçerli sağlık sigortası
- Adres Kayıt Sistemine kayıtlı olduğunu gösteren belge
- Kalınacak Yeri Gösterir Belge
Aile İkamet İzni
Türk vatandaşlarının, çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybeden kişilerin veya ikamet iznine sahip olan mülteci ve yabancıların; yabancı eşine, kendisinin veya eşinin ergin olmayan çocuğuna ya da kendisinin veya eşinin bağımlı yabancı çocuğuna tanınan ikamet iznine aile ikamet izni denmektedir. İkişer yıllık süreler için verilebilir.
Makul şüphelerin olması halinde aile ikamet izni verilmeden, önce evliliğin anlaşmalı olup olmadığı hususunda valiliklerce denetim yapılması mümkündür.
İkamet izni talep eden kişiden istenen belgeler
- İkamet İzni Başvuru Formu
- Pasaport veya pasaport yerine geçen belgenin fotokopisi
- Dört (4) adet biometrik fotoğraf
- İkamet harcı ve kart bedelinin ödendiğini gösterir belgeler/makbuzlar
- Evlilik cüzdanı veya evli olunduğunu kanıtlayan belgenin fotokopisi
Destekleyici kişiden istenen belgeler
- Pasaport veya pasaport yerine geçen belgenin fotokopisi
- Kalınacak sürede yeterli ve düzenli maddi imkâna sahip olunduğuna dair onaylı, e- imzalı/imzalı belge
- Tüm aile bireylerini kapsayan geçerli sağlık sigortası
- Adli sicil kaydı
- Adres Kayıt Sistemine kayıtlı olduğunu gösteren belge
- Kalınacak Yeri Gösterir Belge
Öğrenci İkamet İzni
Türkiye’de bir yükseköğretim kurumunda ön lisans, lisans, yüksek lisans ya da doktora öğrenimi görecek yabancılara öğrenci ikamet izni verilir. Ayrıca, öğrenci ikamet izninden yararlanan kişilerin çalışma izni alarak çalışmaları da mümkündür. Ancak, ön lisans ve lisans öğrencileri için çalışma hakkı, ilk yıldan sonra başlar ve haftada yirmi dört saatten fazla olamaz.
Öğrenci İkamet İzninde İstenen Belgeler
- İkamet İzni Başvuru Formu
- Pasaport veya pasaport yerine geçen belgenin fotokopisi
- Dört (4) adet biometrik fotoğraf
- Kalınacak sürede yeterli ve düzenli maddi imkâna sahip olunduğuna dair beyan
- İkamet kart bedelinin ödendiğini gösterir belge/makbuz
- Geçerli sağlık sigortası Yerleşim Yerini Gösterir Belge
Uzun Dönem İkamet İzni: Türkiye’de kesintisiz en az sekiz yıl ikamet izniyle kalmış olan ya da Göç Politikaları Kurulunun belirlediği şartlara uyan yabancılara, Bakanlığın onayıyla valilikler tarafından süresiz ikamet izni verilir.
Uzun Dönem İkamet İzninde İstenen Belgeler
- İkamet İzni Başvuru Formu
- Pasaport veya pasaport yerine geçen belgenin fotokopisi
- Dört (4) adet biometrik fotoğraf
- Önceki ikamet izin belgesinin fotokopisi
- Son üç yıl içerisinde sosyal yardım alınmadığını gösteren e-imzalı/imzalı ve kaşeli/mühürlü belgenin aslı
- Kalınacak sürede yeterli ve düzenli maddi imkâna sahip olunduğuna dair e- imzalı/imzalı ve kaşeli/mühürlü belgenin aslı
- Adli sicil kaydı
- İkamet izni kart bedelinin ödendiğini gösterir belge/makbuz
- Geçerli sağlık sigortası
- Adres Kayıt Sistemine kayıtlı olduğunu gösteren belge
- Kalınacak Yeri Gösterir Belge
İnsani İkamet İzni: Aşağıdaki hallerde Bakanlık onayı ile birer yıllığına insani ikamet izni verilebilir:
- Çocuğun yüksek yararı söz konusu olduğunda
- Haklarında sınır dışı etme veya Türkiye’ye giriş yasağı kararı alındığı hâlde, yabancıların Türkiye’den çıkışları yaptırılamadığında ya da Türkiye’den ayrılmaları makul veya mümkün görülmediğinde
- Yabancı hakkında sınır dışı etme kararı alınmadığında
- Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 53’üncü, 72’nci ve 77’nci maddelere göre yapılan işlemlere karşı yargı yoluna başvurulduğunda
- Başvuru sahibinin ilk iltica ülkesi veya güvenli üçüncü ülkeye geri gönderilmesi işlemlerinin devamı süresince
- Acil nedenlerden dolayı veya ülke menfaatlerinin korunması ile kamu düzeni ve kamu güvenliği açısından Türkiye’ye girişine ve Türkiye’de kalmasına izin verilmesi gereken yabancıların, ikamet izni verilmesine engel teşkil eden durumları sebebiyle diğer ikamet izinlerinden birini alma imkânı bulunmadığında
- Olağanüstü durumlarda
İnsan ticareti mağduru ikamet izni: İnsan ticareti mağduru olduğu yönünde kuvvetli şüphe olan kişiye valiliklerce otuz gün süreli ikamet izni verilebilir.
ÇALIŞMA İZNİ
Türkiye’nin taraf olduğu ikili ya da çok taraflı sözleşmelerde aksi öngörülmedikçe, yabancıların Türkiye’de bağımlı veya bağımsız çalışmaya başlamadan önce izin almaları gerekmektedir.
Çalışma izni süreli çalışma izni, süresiz çalışma izni ve bağımsız çalışma izni olarak ayrılmaktadır:
Süreli çalışma izni: Hizmet akdi ve işin süresine göre en çok bir yıl geçerli olmak üzere verilir ve bu süre sonunda aynı işyeri ve aynı meslekte çalışmak şartı ile üç yıla kadar uzatılabilir. Üç yıllık süre sonunda ise aynı meslekte ve dilediği işveren ile çalışmak üzere altı yıla kadar uzatılabilir. Bununla birlikte, yabancının eş ve bakmakla yükümlü olduğu çocuklarına da yabancının kendisi ile birlikte en az beş yıl kanuni ve kesintisiz ikamet etmiş olmaları kaydıyla süreli çalışma izni verilebilir.
Süresiz Çalışma İzni: Uzun dönem ikamet iznine sahip olanlar veya Türkiye’de kesintisiz en az sekiz yıl ikamet izni ile kalmış olan veya en az sekiz yıl kanuni çalışması olan yabancılar ile eğitim düzeyi, mesleki deneyimi, bilim ve teknolojiye katkısı, Türkiye’deki faaliyetinin veya yatırımının ülke ekonomisine ve istihdama etkisi önemli olan yabancılara süresiz çalışma izni verilebilir.
Bağımsız çalışma izni: Bağımsız çalışacak yabancılara, Türkiye’de en az beş yıl kanuni ve kesintisiz olarak ikamet etmiş olmaları koşuluyla Bakanlıkça bağımsız çalışma izni verilebilir.
Türkiye’de İçişleri Bakanlığı’ndan alınmış en az altı ay süreli ikamet tezkeresi sahibi olan yabancıların işverenleri doğrudan Çalışma ve Sosyal Güvenlik online çalışma izni başvurusu yapabilir. Yabancının ikamet belgesi bulunmuyorsa, uyruğunda bulunduğu ülkedeki T.C. konsolosluğuna giderek çalışma vizesi başvurusunda bulunması ve kendisine verilecek olan referans numarası ile işvereninin çalışma izni başvurusu yapması gerekir.
Usulüne uygun olarak yapılan başvurular, belgelerin tam ve eksiksiz olması kaydıyla Bakanlık tarafından en geç otuz gün içinde sonuçlandırılır. Çalışma izin başvurusunun öngörülen usul veya esaslara uygun olarak yapılmaması ya da istenilen eksik belgenin on beş gün içerisinde tamamlanmaması halinde başvuru dosyası işlemden kaldırılır.
Çalışma izninin uzatılması talebi, izin sona ermeden önce veya sona erdikten sonra yapılabilir. Süresi sona ermiş bir çalışma izninin uzatılması için, sürenin bitiminden itibaren en geç on beş gün içinde uzatma başvurusunda bulunulması gerekir. Çalışma izninin bittiği tarihten geriye doğru en fazla iki aylık sürede olmak kaydıyla, izin süresi sona ermeden de uzatma başvurusunda bulunulabilir.
Bakanlık çalışma izni verilmesi ya da uzatılması talebinin reddedilmesi, çalışma izninin iptal edilmesi ya da çalışma izninin geçerliliğinin kaybedilmesine ilişkin kararını, yabancıya veya varsa işverenine tebliğ̆ eder. Bakanlıkça verilecek kararlara karşı ilgililer tarafından tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde Bakanlığa itiraz edilebilir. İtirazın reddedilmesi halinde idarî yargı yoluna başvurulması mümkündür.
Çalışma İzni Başvurusunda Yabancıdan İstenen Belgeler
- Yabancı Personel Başvuru Formu
- En az altı ay süreli ikamet tezkeresi
- Pasaport sureti
- Mesleki hizmetler kapsamında çalışacak yabancılar ile Bakanlığın gerekli gördüğü diğer mesleklerde çalışacak yabancılardan Türkçe tercümesi yeminli mütercim veya resmi makamlarca onaylı diploma veya geçici mezuniyet belgesi sureti, pilot olarak istihdam olunacak yabancılar için pilot lisansı örneği
- Yabancı sanatkar çalıştıracak Belgeli Turizm İşletmeleri için, Türkçe ve yabancının dilinde düzenlenen iş sözleşmesi ve yeminli mütercim onaylı bonservis
- Mesleki hizmetler kapsamında çalışma izni talep eden yabancının yurt dışında yüksek öğrenim görmesi halinde Diploma veya Geçici Mezuniyet Denklik Belgesi”
- Milli Eğitim Bakanlığına bağlı özel öğretim kurumlarında görev alacak yabancılar için Milli Eğitim Bakanlığından alınmış yabancının yeterliliğini gösterir belge
Çalışma İzni Başvurusunda İşyerinden İstenen Belgeler
- Çalışma izni başvuru dilekçesi
- Son yıla ait, vergi dairesi veya yeminli mali müşavir onaylı bilanço ve kâr/zarar tablosu Kuruluşun en son sermaye ve ortaklık yapısını gösteren Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi
- Yabancı istihdam edecek özel öğretim kurumları için, Milli Eğitim Bakanlığından alınmış “Kurum Açma ve Öğretime Başlama İzni” ve “Ruhsatname”
- Dernek ve vakıflar ile sağlık hizmeti veren kuruluşlar için, ilgili mercilerinden alınmış faaliyet durumlarını gösterir belge
- Belgeli turizm kuruluşları için, Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan alınmış işletme ve yatırım belgesi
- Kamu kurum ve kuruluşlarınca uluslararası ihale açılmış projeleri yapma hakkı kazanmış kuruluşların (konsorsiyumlar dahil) ilgili kurum ve kuruluştan alacakları işi yüklendiklerini tevsik eden belge
- Mühendislik, mimarlık, müteahhitlik ve danışmanlık hizmetleri kapsamında yabancı uzman istihdam edecek tüzel kişiliklerde, aynı meslekte Türk mühendis/mimar/şehir plancısı istihdam edildiğini ispata dair ücret bordrosu
- Yabancı personeli istihdam edecek kurum ve kuruluş adına “kullanıcı” sıfatıyla elektronik başvuruyu yapma yetkisi bulunan kişinin noter onaylı vekaletnamesi veya kullanıcı sıfatındaki kişinin başvuruyu yapan kurum ve kuruluşta çalıştığını gösterir belge
Çalışma İzni Olmaksızın İşçi Çalıştırmanın Cezası:
Çalışma izni olmaksızın, bir işverene bağlı olarak çalışan yabancıya iki bin dört yüz Türk lirası, bağımsız çalışan yabancıya dört bin sekiz yüz Türk lirası, yabancı çalıştıran işverene veya işveren vekiline her bir yabancı için altı bin Türk lirası, tutarında idari para cezası verilir. Bu fiillerin tekrarı halinde idari para cezaları bir kat artırılarak uygulanır.
Yukarıda belirtilen idari para cezasına karşı en geç on beş gün içinde sulh ceza mahkemesine başvurulabilir. İdari para cezası ile birlikte idari yargının görev alanına giren kararlar da verilmiş ise İdare Mahkemesi’ne başvurulması gerekecektir.